Dinsdag 23 juni is het de Dag van de Overprikkeling. Op deze dag wordt landelijk aandacht gevraagd voor overprikkeling. Goed om hier jaarlijks op deze dag bij stil te staan omdat er veel mensen zijn die dagelijks in meer of mindere mate te maken krijgen met overprikkeling. Wat is het nou precies, hoe herken je het en wat kun je er zelf aan doen? Of wat kun jij voor jouw collega betekenen?
Wat is overprikkeling?
Je zenuwstelsel krijgt een overdosis aan verschillende soorten en types van prikkels. Door de hoeveelheid van prikkels krijg je meer prikkels dan dat je kan verwerken. Er ontstaat een soort kortsluiting.
Herken overprikkeling
Overprikkeling komt niet alleen voor bij hoogsensitieve mensen (HSP) of mensen met Niet-Aangeboren Hersenletsel (NAH), ADHD of een Autisme Spectrum Stoornis (ASS). Ook als je gevoelig bent voor prikkels, kunnen sommige situaties ervoor zorgen dat je het gevoel hebt dat je hoofd ontploft van alle indrukken. Andere symptomen waaraan je overprikkeling kunt herkennen:
Fysiek:
- Chronische vermoeidheid
- Slecht slapen
- Vol en druk hoofd
- Hoofdpijn
- Burn out klachten
Mentaal/emotioneel:
- Stress, onrust en spanning
- Minder goed kunnen concentreren
- Stemmingswisselingen/ humeurig
- Somberheid
- Verdriet/ boosheid
Gedrag:
- Jezelf terug trekken
- Stil zijn
- Te druk zijn
- Bezig blijven, niet de rust kunnen vinden om te ontspannen
- Wanneer je hoofd zegt “ ga door” en je lichaam kan niet meer
Als je een overprikkeld hoofd hebt, is het heel lastig om inzicht te krijgen in je eigen patroon, waardoor je in een vicieuze cirkel beland. Door de overprikkeling zul je ook niet altijd door anderen begrepen worden/ voelen.
Praktische tips:
- Accepteer je overprikkeling en pas je leven hier op aan. Je hebt nou eenmaal meer tijd nodig om te herstellen.
- Luister goed naar je lichaam en minder naar wat jouw hoofd je te zeggen heeft wat je wel moet doen.
- Bij overprikkeling: ga iets fysieks doen, zodat de stress afgevoerd kan worden en je meer uit je hoofd komt. Zoals tuinieren, muziek spelen, wandelen, fietsen, sporten of creatief bezig zijn waar je positieve energie van krijgt.
- Kijk eens goed naar je dag en weekplanning. Plan rust momenten in.
- Zeg ook eens vaker Nee tegen een uitnodiging van een verjaardag of feest.
- Geef je grenzen goed aan naar je omgeving en vertel wat het met je doet als je over je grenzen gaat.
“Sinds ik mijn noise cancelling headset gebruik heb ik geen last meer van de omgevingsgeluiden in de kantoortuin”
Extra tip: hou een ‘prikkeldagboek’ bij. Wanneer in welke situaties je overprikkeld raakt, door welke prikkels je getriggerd wordt, wat het met je doet en hoe je daarmee omgaat. Op deze manier kan je voor jezelf al filteren voor welke prikkels jij gevoelig bent.
Heb jij nou op je werk een collega die gevoelig is voor overprikkeling dan zijn hier wat tips:
- Draag schoenen met zachte zolen die niet piepen of klakken
- Draag effen kleding zonder felle kleuren
- Draag geen sterk parfum
- Probeer gesprekken niet te luid te voeren
- Zet je mobiele telefoon op 'geluid uit'
- Probeer niet met deuren te slaan, maar deze zachtjes dicht te doen
- Probeer niet te fluiten
- Houd het geluidsniveau van je radio en TV binnen je eigen muren
- Gebruik geen flits als je foto’s maakt
Johan van Amerongen, jobcoach bij Percuris vertelt:
Allereerst wil ik je bedanken Johan dat we jou even mochten interviewen. Kun jij een praktijksituatie schetsen van iemand die je coacht die last heeft van overprikkeling?
Ik coach momenteel een medewerker met een arbeidsbeperking (autisme, adhd) die in de logistieke sector werkt. Hij moet dagelijks naar 40 locaties rijden als chauffeur. Uiteindelijk resulteerde dit in een situatie waarbij hij zowel op zijn werk als privé overprikkeld was geraakt. Bij aanvang van het begeleidingstraject heb ik hem meteen tips gegeven: probeer niet teveel uren te werken, neem af en toe wat gas terug, probeer bij jezelf te blijven.
Hoe uiten de klachten van overprikkeling zich bij deze medewerker?
De medewerker kreeg last van slaapproblemen, spanningen in de privé situatie en kon zich steeds minder goed concentreren. Sociale contacten namen af omdat hij zich steeds meer terug trok. Tijdens zijn werk ervaarde hij tijdens het rijden onrust en regelmatig hoofdpijn. De vermoeidheid speelde hem ook steeds meer parten.
Welke adviezen heb jij in dit geval gegeven?
Ik heb deze medewerker onder andere gestimuleerd om hulp te zoeken, dit om meer structuur in zijn privéleven aan te brengen. Hier heeft hij geleerd om zelfinzicht te creëren door regelmatig te reflecteren. Verder ben ik met hem gaan werken aan de volgende punten:
Werk
- Minder uren gaan werken
- Takenpakket aanpassen zodat er minder prikkels zijn op een dag
- Vaker in gesprek gaan met je leidinggevende
- Geef het op tijd aan als je teveel prikkels ervaart
Privé
- Time management inzetten: dagschema, wat moet er gebeuren en wat wordt er van mij verwacht, wekelijks evalueren. Hoe is het gegaan, wat ging wel goed en wat niet. Kracht van herhaling.
- Kijken naar het sociale netwerk
- Indien nodig schakelen met familie, gemeentes en UWV
Tot slot wil ik aangeven dat het soms goed is om te kijken of het werk wel goed aansluit bij de medewerker. Soms is de oplossing ook ander werk zoeken. Ik zie regelmatig dat er bij de werkgever onrealistische verwachtingen ontstaan die gewoonweg niet haalbaar zijn voor de medewerker. De focus moet liggen op wat een medewerker nodig heeft om in zijn/ haar kracht te komen staan. Waardoor het plezier in het werk blijft, ze duurzaam inzetbaar zijn en op een goede manier hun functie kunnen blijven uitoefenen.
Meer informatie over wat overprikkeling precies is, wat de impact is en wat kun je eraan kunt doen vind je op de website van de hersenstichting.